Een goed gesprek in de High Tech | Erik Boers

De laatste tijd werk ik weer veelvuldig in een high tech omgeving, bijvoorbeeld met IC ontwerpers en virus ontwerpers (BioTech). Tijdens de trainingen genieten de deelnemers enorm van de openheid en diepgang in de gesprekken die ze (leren) voeren. Ze herwaarderen als het ware het vitale belang van een goed gesprek met collega’s, medewerkers en leidinggevenden. Op de werkplek komt het daar vaak niet van. Alleen dat al maakt zo’n meerdaagse training de moeite waard: de deelnemers  komen weer op adem, treden in contact met zichzelf en met anderen. En zonder contact met anderen is leven voor de mens nauwelijks mogelijk, is samenwerken nauwelijks mogelijk.

In een eerder weblog stelde ik al de vraag of er eigenlijk nog wel ruimte is voor een goed gesprek op de werkplek. Mijn recente ervaringen hebben meer licht op die vraag geworpen. Wat mij onder andere duidelijk werd is dat sommige medewerkers binnen internationale bedrijven zich verstaanbaar moeten maken in hun derde taal. Ik werkte met een systeemarchitect van Marokkaanse afkomst. Hij spreekt van huis uit Arabisch, daarnaast Frans, heeft inmiddels behoorlijk goed Nederlands geleerd, maar communiceert met zijn collega’s voornamelijk in het Engels. Dat laatste gaat hem niet eenvoudig af. Zo lopen er velen rond: mensen hanteren naast hun streektaal en naast hun nationale taal een internationale (business) taal. Dat maakt het openhartig spreken over wezenlijke vragen niet eenvoudig. Bovendien betreft het hier mensen met een technische belangstelling en achtergrond. Die beschikken veelal niet over een grote talenknobbel. En dan lopen er in dit segment ook nogal wat mensen rond die (licht) autistische trekjes vertonen. Voor hen kost het aangaan van het gesprek met een ander sowieso veel energie, nog los van mogelijke taalbarrières.

En dan de heersende overlegcultuur: al oefenend met ‘doorvragen’ vertrouwde een Chinese moleculair bioloog mij toe dat er tijdens meetings enkel ruimte was voor gesloten vragen in de vorm van: ‘Kiezen we voor A of kiezen we voor B?’. Dat is ook de wijze waarop je met voorstellen moet komen in een vergadering. Doorvragen kost te veel tijd en doet afbreuk aan de besluitvaardigheid. Per meeting puilt de agenda uit.

Nog een element van de werkomgeving anno 2014: steeds meer gesprekken vinden op afstand plaats met behulp van zogenaamde telcons (teleconferenties). Een deel van de groep vergadert in een ruimte, de overige deelnemers bellen in uit verschillende werelddelen, uit verschillende tijdzones. Dus de één is net begonnen met werken, terwijl de ander aan het eind van zijn werkdag zit. Mensen missen de lijfelijke aanwezigheid van anderen. Niet enkel vanwege de cruciale non verbale communicatie, maar ook om lijfelijk energie te verkrijgen puur door de fysieke aanwezigheid van anderen. Het luisteren en buitengesloten zijn kost (ongemerkt) veel energie en gaat ten koste van de aandacht.

Het onderzoekende gesprek staat onder druk. Niet enkel doordat mensen erg resultaatgedreven zijn, maar ook doordat de internationalisering en toenemende concurrentie enkele stevige drempels opwerpen. Nog een wonder dat het zelfs tijdens zo’n meerdaagse training goed lukt! Een hoopvol teken?

‘Natuurlijk is er tijd voor een goed onderzoekend gesprek’ voegde een Limburgse projectmanager mij toe. ‘Maar daarvoor ontstaat enkel de ruimte als je je project aan het begin heel stevig op de rails zet. In die fase is er weinig ruimte voor openheid en doorvragen. Later, als de trein eenmaal rijdt, ontstaat rust en ruimte om de diepte in te gaan.’ Dus: als je je zaken goed op orde hebt kun je in de agenda tijd vrijmaken voor een goed gesprek. Dat betekent dat mensen niet enkel over goede gespreksvaardigheden moeten (leren) beschikken, maar dat ze ook hun vak moeten verstaan. Anders blijven ze achter de feiten aanlopen en krijgen ze nooit de gelegenheid om deze feiten rustig te onderzoeken. Een goed gesprek vraagt nogal wat van hedendaagse professionals.