Mijn chips - afblijven! Filosofie in tijden van huisarrest | Pieter Mostert

Heeft filosofie ook kleine vragen? Of moet ’t per se gaan over de zin van ’t leven, of over onmogelijke keuzes zoals: “Je kunt maar één patiënt redden; wie kies je: de burgemeester of de dakloze?”.

Filosofische gesprekken thuis gedijen veel beter als het over kleine dingen gaat. Dat is niet verrassend, want laten we wel wezen, de meeste irritaties ontstaan door pietluttige dingen – zeker wanneer je verplicht bent om thuis te blijven: 

• zoon A wil niet 10 cm opschuiven zodat zoon B ook fatsoenlijk aan tafel kan zitten;
• het eten staat op tafel, maar niemand hoort de roep om te komen eten, want iedereen heeft zijn oortjes in met maximale ‘noise cancelling’;
• en de schuurdeur heeft de hele nacht open gestaan, moppert pa.

In de irritaties, die als popcorn opspringen, wordt van alles geroepen: Waarom ik? – Daar heb ik geen zin in! – Doe eens wat voor ’n ander! – Mag ik naar mijn kamer? – Laten we allemaal ’n steentje bijdragen! – Maar ik heb de hond al uitgelaten! – Kan dat niet iedereen zelf beslissen? Enz.

Maar waar is de filosofie? Die zit in het blootleggen van de onderliggende ‘leefregels’, de regel die je automatisch toepast om in zo’n situatie spontaan en onmiddellijk jouw eigen houding of reactie te bepalen. Dat is heel handig, want dankzij deze regels kun je meteen reageren en roepen: “Mijn chips – afblijven!”.

Filosofie is ‘n uitnodiging om eens te kijken naar de onderliggende leefregels, die we zoal hanteren, bewust of onbewust. Er zijn er meer dan je zou verwachten:

• “Ik zat hier!” – regel van ‘het eerste zijn’
• “Dit is mijn bord” – regel van ‘eigenaarschap’
• “Gisteren heb ik voor jou …” – regel van ‘wederkerigheid’
• “Ik heb vanochtend de was gedaan, dus jullie …” – regel van ‘solidariteit’ of ‘samenwerking’
• “Waarom vraag je mij? Doe ‘t zelf!” – regel van ‘eigen verantwoordelijkheid’
• “Jij hebt me beloofd om …” – regel van ‘vertrouwen’
• “Geen probleem, ik zal ’t doen” – regel van ‘fatsoen’
• “Beetje aardig zijn, alsjeblieft; het is je familie” – regel van ‘saamhorigheid’.

Dat is nogal ‘n verzameling! Je zou zeggen: vrije keuze – iedereen kiest wat hem of haar past. Maar zo werkt het niet, want uiteindelijk moet er wel iets gebeuren: zoon A schuift 10 cm op, of niet; en er komt ‘n antwoord op de vraag: ‘willen we mekaar nog horen in dit gezin?’, of niet. En dus zullen we met elkaar moeten bepalen welke regelt telt. Welke leefregel ‘overruled’ de andere? Ze kunnen niet allemaal even belangrijk zijn. 

Aan de slag!
Zodra een irritatie opduikt ga je op zoek: Wat is hier in huis leefregel nummer 1?