Bezinnen of beslissen? | Erik Boers

In maart 2011 publiceerde de Provinciale Raad Gezondheid Brabant het boekje “Gezondheid is geen wisselgeld; over volksgezondheid en (intensieve) veehouderij – een bijdrage aan de dialoog”. Eén van de voorstellen behelsde een ‘brede dialoog’:

“Wij stellen voor om in Brabant op regionaal en lokaal niveau een zogenaamde Socratische Dialoog te organiseren over de relatie tussen gezondheid en (intensieve)  veehouderij. Daarbij worden alle gebruikers van de ruimte, boeren en burgers actief betrokken. Op basis van de uitkomsten van deze dialoog is het mogelijk de grenzen te bepalen van de ontwikkeling van de (intensieve) veehouderij op het platteland.”(p. 44)

We zijn inmiddels drie jaar verder. Er is veel gebeurd en Het Nieuwe Trivium is daar volop bij betrokken geraakt. Zo begeleidden wij een zeer emotionele Socratische dialoog tussen Q-koorts patiënten en geitenboeren en een serie besloten dialogen tussen boeren, burgers en ambtenaren rondom overlast in Reusel-De Mierden, afgerond met koninklijk bezoek. En recentelijk hebben wij een driedaagse dialoogvaardigheidstraining verzorgd voor ambtenaren (provincie/gemeente/GGD), boeren en natuurbeschermers die regelmatig gesprekken begeleiden tussen heethoofdige belanghebbenden.

Inmiddels hebben de bestuurders niet stilgezeten. Afgelopen vrijdag (24 januari 2014) kopte het Eindhovens Dagblad:

 “Brabantse boeren en milieuorganisaties maken afspraken over terugdringen van overlast veehouderijen nabij dorpskernen”

In het betreffende artikeltje duikt de volgende zinsnede op:

“Een boer moet eerst met zijn buren om de tafel, wil een aanvraag voor bedrijfsuitbreiding kans maken om te worden goedgekeurd.”

Dus naast het feit dat er allerlei gesprekken plaatsvinden in dorpshuiszaaltjes en aan keukentafels, ligt er nu een richtlijn op de bestuurstafel waarin de dialoog met de omgeving wordt opgelegd.

“De Brabantse gedeputeerde Yves de Boer  noemt het akkoord een ‘tussenresultaat’ op weg naar een ‘zorgvuldige veehouderij in 2020’.”

Dit zijn verheugende ontwikkelingen en wij zijn blij dat we daar ons steentje aan kunnen bijdragen. Zorgvuldige veehouderij vraagt om zorgvuldige gesprekken.

Maar als we de hierboven geschetste ontwikkeling nader analyseren dringt het vermoeden zich op  dat de oorspronkelijke inzet geen recht wordt gedaan. De eerste dialogen die wij mede vormgaven waren niet zozeer gericht op het onderzoeken van de relatie gezondheidveehouderij en het bepalen van grenzen. Zij waren veel meer gericht op ontmoeting, het slechten van drempels en het beslechten van ruzies. Een algemene bezinning op het vraagstuk gezondheidveehouderij met alle betrokken partijen aan tafel heeft, voor zover ik weet, niet plaatsgevonden. Uiteindelijk is er op dat vlak een besluit genomen door bestuurders (voorbereid door ambtenaren): boeren die willen uitbreiden dienen de dialoog te zoeken met hun directe omgeving. De oproep tot een dialoog die de bezinning moest voeden heeft geleid tot de installatie van een dialoog die een beslissing moet rechtvaardigen.

Ongemerkt heeft de beslissingsmachine de bezinningsbehoefte opgeslokt. En dit kan een bedreiging vormen voor de zorgvuldigheid van het gesprek. Want nu de dialoog met de omgeving een noodzakelijke voorwaarde is voor bedrijfsuitbreiding, lijkt de toon van het gesprek gezet. Boeren voelen zich onder druk gezet om te voldoen aan de zoveelste eis; natuurbeschermers en omwonenden voelen nattigheid waardoor de neiging ontstaat zich hard op te stellen. Ondertussen zien gemeenteambtenaren zich geconfronteerd met aanvragen om dialogen te begeleiden en zij zoeken houvast in vaste protocollen om daaraan vorm te geven. Kortom: het vrijwillig, open onderzoekend gesprek komt onder druk te staan.

Het is niet eenvoudig vorm te geven aan bezinning. De vertrouwdheid met beslissende gesprekken zorgt ervoor dat bezinning vertaald wordt in beslissing, zonder dat men er erg in heeft.

De groep die bezig is geweest met de dialoogtraining heeft deze dreiging onderkend en dat stemt hoopvol. Zij weigert het zorgvuldige gesprek vast te leggen in eenduidige protocollen. Elk gesprek heeft zijn eigen moeilijkheden en mogelijkheden, leerden we tijdens de bijeenkomst. De deelnemers hebben zich verenigd in wat zij noemen een ‘doe en denkgroep dialoog’ die belangstellenden niet met beslisbomen en instrumenten ter zijde staat, maar met zorgvuldig advies – in de vorm van een goed gesprek.